อ่างเก็บน้ำพาน
อำเภอสร้างคอม จังหวัดอุดรธานี: น้ำเป็นจุดให้กำเนิดสิ่งมีชีวิตในโลก สิ่งที่มีชีวิตในโลกนี้ถ้าขาดน้ำจะอยู่ไม่ได้ เช่นเดียวกับการเกษตร ซึ่งถือเป็นอาชีพหลักของคนไทยและคนทั้งโลก
นับเป็นโชคดีของชาวตำบลนาสะอาดที่มีอ่างเก็บน้ำพาน แหล่งน้ำจืดธรรมชาติขนาดใหญ่ตั้งอยู่ในพื้นที่ นอกจากภูมิทัศน์สวยงามแล้ว ยังมีปลาน้ำจืดชุกชุม ชาวบ้านอาศัยเป็นแหล่งหากินตลอดทั้งปี อาศัยเรือบดลำหนึ่งสามารถออกจับสัตว์น้ำต่างๆ เช่น กุ้ง หอย ปู ปลา และเก็บบัวที่มีอยู่อย่างดาษดื่นในแหล่งน้ำจืดธรรมชาติขนาดใหญ่แห่งนี้
ความโชคดีของชาวบ้านตำบลนาสะอาดยังไม่หมดแค่นี้ เมื่อสามารถนำน้ำจากอ่างเก็บน้ำพานขึ้นมาใช้ในการเกษตรกรรมด้วย ซึ่งชาวบ้านที่นี่เล่าว่าไม่เคยนึกว่าจะทำได้ เพราะทำเลที่ตั้งของอ่างน้ำพานเป็นที่ลุ่ม มีความต่างระดับกับพื้นที่ทำการเกษตรอยู่ถึง 10 เมตรทีเดียว
สำหรับความเป็นมาของโครงการแหล่งน้ำระบบไฟฟ้าเพื่อการเกษตร พื้นที่อำเภอสร้างคอม จังหวัดอุดรธานี นายน้ำพี้ โพนพุฒ ปลัดอบต.นาสะอาด เล่าให้ฟังว่า เมื่อปี พ.ศ.2540 มูลนิธิศุภนิมิตแห่งประเทศไทยได้เข้าไปเริ่มดำเนินโครงการพัฒนาชุมชนเป็นพื้นที่แบบพึ่งตนเองและยั่งยืนในพื้นที่ อ.สร้างคอม และในปี พ.ศ.2543 ผู้ประสานงานศุภนิมิตประเทศออสเตรเลียได้มีโอกาสลงเยี่ยมพื้นที่ตำบลนาสะอาด ได้พบว่าพื้นที่ไร่นาจำนวนมากขาดแคลนน้ำเพื่อการเกษตรในฤดูแล้ง จึงมีแนวคิดออกแบบโครงการ เพื่อสร้างแหล่งน้ำเพื่อการเกษตรขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์ ช่วยให้ชาวบ้านมีแหล่งน้ำเพื่อการเกษตรในฤดูแล้ง ส่งผลให้เกิดการพัฒนาเศรษฐกิจชุมชน และเพิ่มรายได้ให้แก่ครอบครัวเป้าหมาย จำนวน 5 หมู่บ้าน รวม 643 ครอบครัว
นายน้ำพี้ แสดงความคิดเห็นว่า "นี่เป็นโครงการแรกที่เราทำโครงการใหญ่มาก พอใจกับการดำเนินงาน แต่ยังต้องแก้ไขเรื่องเทคนิคออกแบบระบบสูบน้ำจากอ่างน้ำพานขึ้นมาพักเก็บในที่สูง ทำให้สูญเสียแรงดันน้ำไปมาก ในอนาคต คิดว่าจะสร้างถังสูงเก็บน้ำไว้ใกล้เครื่องสูบน้ำ ทำให้ลดการสูญเสียแรงดัน ลดระยะทางของท่อส่งจาก 1,300 เมตร เหลือ 25 เมตร ช่วยให้ลดรายจ่ายค่าไฟฟ้าลงมากทีเดียว"
โครงการฯ ดำเนินการก่อสร้างแล้วเสร็จและทดลองระบบตั้งแต่ปี 2551-2552 แม้ว่ายังมีปัญหาเรื่องสูญเสียแรงดันน้ำในท่อส่ง ทำให้การจ่ายน้ำไม่ทั่วถึง แต่โครงการฯ นี้ได้รับการปรับปรุงแก้ไข สามารถดำเนินการได้ในระดับที่พอใจ นายน้ำพี้ กล่าวถึงความร่วมมือกับมูลนิธิศุภนิมิตฯ ต่อไปอีกว่า "เราร่วมมือกับศุภนิมิตเริ่มต้นโครงการพัฒนา ที่มาทำโครงการนี้ เพื่อแก้ไขปัญหาความยากจน การขาดรายได้ ทำแล้วมีผลสำเร็จพอสมควร น่าจะเป็นโครงการต้นแบบของหลายที่ ในอำเภอสร้างคอมมี 3 ตำบล แต่ละตำบลมีความคิดเอาน้ำจากอ่างเก็บน้ำพานมาทำเกษตรในฤดูแล้ง ยังไม่มีตำบลไหนทำได้ นับว่าเป็นโครงการที่ประชาชนพอใจ อบต. ขอบคุณมูลนิธิศุภนิมิตฯเป็นอย่างสูง"
นางถวิล ก่อขัน เกษตรกรบ้านนาหว้า หมู่ 3 ทำนาข้าวหอมมะลิในที่ดินของครอบครัว 12 ไร่ ความแห้งแล้ง ขาดน้ำในการทำนาทำให้ผลผลิตข้าวนาปีไม่สมบูรณ์และได้ปริมาณน้อย ขายได้เพียงปีละ 30,000 บาท หลังจากมีน้ำส่งถึงที่นาของตน เมื่อเดือนธันวาคม 2552 ได้ทดลองทำนาปรัง ปลูกข้าวเจ้าหอมมะลิ จำนวน 4 ไร่ และได้เกี่ยวขายเมื่อเดือนเมษายนที่ผ่านมา มีรายได้ครอบครัวเพิ่มขึ้น 10,000 บาท "รู้สึกดีมาก ถ้าไม่มีน้ำ ก็ไม่มีรายได้ตรงนี้ เดือนพฤษภาคมปีนี้เตรียมทำนาปีให้เต็มที่ คิดว่าจากเดิมมีรายได้ 6 หมื่น ถ้าทำเต็มพื้นที่นาจะได้ถึงแสนทีเดียว" ถวิล พูดพร้อมรอยยิ้มอย่างเบิกบานใจ
โครงการฯ ยังได้ส่งเสริมฝึกทักษะการถักหมวก เพื่อเพิ่มรายได้ให้กับครอบครัวของนางถวิลอีกทางหนึ่งด้วย
นางสาวอภิญญา ก่อขัน นักเรียนชั้นมัธยมปีที่ 4 ลูกสาวของนางถวิล ก่อขัน ยังเป็นเด็กในความอุปการะของโครงการฯ สร้างคอม ตั้งแต่เรียนชั้นประถมศึกษา รายได้ครอบครัวที่เพิ่มขึ้นนี้ ทำให้สามารถอยู่ได้อย่างสบายขึ้นและไม่กังวลใจเรื่องค่าใช้จ่ายการเรียนของลูกสาวอีกต่อไป
ที่มา World Vision